Değerli okurlarım; Henüz yeterli olgunluğa ulaşmadan, yerli- milli enerji kaynaklarımızı değerlendirmeden ve acele bir kararla 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasaları Kanunu ve yönetmelikleriyle ülkemiz ithalata dayalı ve fosil yakıt türü olan Doğalgaza mahkum bırakılmıştır. Genelde Dünya ülkelerinde bu tür stratejik yatırım - işletme ve kararlarda devlet şirketlerinin ağırlığı gözetilirken, adı geçen kanun ile devlet şirketi olan BOTAŞ'ın piyasadaki ağırlığı neredeyse yok denecek seviyeye indirilmiştir. Aceleyle serbestleşme ve özelleştirme aşamasına geçilmesi ve aynı tarihlerde çıkartılan yenilenebilir kaynaklara dair kanun ve yönetmeliklerin arka planda tutulmasının sonucunu bugün, yüksek cari açık ve dövize dayalı ödemeler dengesinin bozulması şeklinde yaşıyoruz.

2012 Yılında yazdığım bu yazıyı önemine binaen sizlerle paylaşmak istedim. Muhtemelen Şubat 2022 gibi çıkacak "Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediyelerin Payları" isimli kitabımda çok daha güncel bilgileri ve gelişmeleri paylaşmadan önce, ilk okuma olarak bu konudaki bilgilerimizi güncellemekte yarar olduğunu düşünüyorum. Geçmişi bilmeden bugünleri konuşabilmek ve nerelerden buraya geldik sorusunun cevabını bulabilmek zordur.

Sayın Enerji Bakanımız bir konuşmasında “Türkiye adeta bir sobanın üzerinde oturuyor” demiş. Bence de çok güzel söylemiş. Son günlerde ve özellikle de kış aylarında hangi TV kanalını açarsak ısınma ve elektrik enerjisi sorunlarımızla ilgili bir haberle karşılaşıyoruz. Neyse ki bu sene kış mevsiminin henüz çok sert geçmemesi nedeniyle sorun fazla büyütülmedi. Bunu sorun yok diye anlamamak lazım.

İleriki satırlarda okuyacağınız gibi özellikle Ege bölgesi il ve ilçelerinin çoğu, eğer siyasiler tarafından yapılan planlamalara uyulmuş olsaydı şu anda jeotermal ile ısıtılıyor olacaktı. Hatta ilk santralı açtığımız 1984 yılından bu yana 20 MWe da kalan elektrik enerjisi üretimimiz ise 500 MWe civarında olacaktı. DPT raporuna göre 2000 yılında 6500 MWt olarak planlanan kullanım kapasitesi bugün 827 MWt dur!!

Peki bunda tek suçlu siyasi hükümetler midir? Bence bu yanlış ve kendimizi aldatmamıza neden olacak bir savunma mekanizması olur. Vatandaş, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, medya ve basın olarak zaman, zaman yaptığımız çıkışları çok daha güçlü bir kamuoyu iradesi olarak ortaya koymak ve talebimizde ısrarcı olmak zorundayız. Mademki 5 yıllık kalkınma planlarına konmuş, hedefler belirlenmiş, görevini yapmayanlara hesap sorma hakkımızı neden kullanmıyoruz? Türkiye’ye gelen doğalgazın Doğu Anadolu, Samsun, Trakya bölgesinden Ege bölgesine taşındığı bir gerçektir. Eğer stratejik olarak bu hatların ileride Avrupa’ya da ihracat fırsatları nedeniyle yaygınlaştırılması çok gerekliyse yapılsın. Ancak çok daha ucuz maliyetlere sahip ve kullanımda doğalgaza göre avantajlı ısınarak elektrik elde edebildiğimiz öz kaynağımız olan bir enerjiyi bu kadar ihmal etmenin mazereti olabilir mi?

Açık konuşmak gerekirse şu anki hükümet ve parlamento, geçmiş dönemlerin hepsine göre çok daha iyi bir karneye sahiptir. Özellikle biraz geç de olsa özel sektöre jeotermal sahalarda yatırım ve işletme yapabilmenin önünü açacak, 10.05.2005 tarih ve 5346 Sayılı kanunun kabul edilerek bu kapsamda ilk ihalenin geçtiğimiz yılın son günlerinde yapılması ve diğer ihaleleri açmaya hazırlanmaları çok önemli bir gelişmedir. Ayrıca jeotermal yatırımlar devlet yardımlarından (teşvik) yararlanmaktadır. Özellikle başta İzmir Seferihisar, Narlıdere, Urla ve Güzelbahçe gibi ilçelerin, geniş boyutta da tüm İzmir’in jeotermal ile ısınacağı günlere kavuşmayı sabırsızlıkla bekliyoruz. İnanın bir yılda ısınmaya ödediğimiz elektrik giderimizle bile bu yatırım yapılabilir. Ben bu noktada ilçelerine doğalgaz yerine jeotermal isteyerek kararlı bir duruş sergileyen sayın BATUR, sayın KARAOSMANOĞLU ile sayın AVKIRAN’ı kutlamak istiyorum. Hatta potansiyel enerji kaynaklarının olduğu bu ilçelerimizde ki kuyuların gereksiz yere zaman kaybedilmeden İzmir Jeotermal A.Ş. tarafından ve/ veya yapılamıyorsa yeni özelleştirme kararlarıyla özel sektöre ihale edilerek bir an önce işletmeye açılmasını sabırsızlıkla bekliyoruz.

Sadece konut ısınmasını konuşmuyoruz. Neredeyse sanayi, tarım ve hizmetler kesiminin hepsini olumlu yönde etkileyecek jeotermal enerji ile seracılık ve tarımsal üretimden turizme, sağlıktan ihracata, elektrikten CO2'ye kadar birçok alanda tasarruf ve performans elde etmek mümkün.

Herkesin sadece dilinde olan, iş icraata geldiğinde kimseyi bulamadığımız bu konu hakkında ben biraz araştırma yaptım. Acaba kamu kurumları ve üniversitelerimizin yaptığı çalışma var mıydı? Yoksa uyumuşlar mı? Sonuç ise göz yaşartıcıydı. Gerçekten başta DPT olmak üzere birçok üniversite ve araştırma kuruluşu ile basınımızın değerli köşe yazarları defalarca konuyu gündeme getirmişler, raporlar hazırlamışlar ama neredeyse her 5 yıllık kalkınma planına koyup hedefler belirlenmiş olsa da siyasilerimizin kılı bile kıpırdamamış. İşte 7 ve 5 yıllık kalkınma planında (1996- 2000) DPT’nin Mayıs 1996 tarihli Madencilik ihtisas Komisyonun, Enerji çalışma grubu alt komisyonuna hazırlattığı rapora göre jeotermal enerjinin mevcut durumu ve hedeflenenler: http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/oik497/

Türkiye’de 17 bin konut ısıtılmakta olup kurulu güç 140 MWe.

1984 yılında Denizli- Kızıldere’de TEK tarafından kurulan enerji santralı 20,4 MWe kapasitelidir.

140 Adet jeotermal saha vardır. Bunlardan Aydın - Germencik (200- 232°C), Denizli - Kızıldere (200 - 212°C), Çanakkale - Tuzla (173°C), Aydın- Salavatlı (171°C) elektrik üretimi için uygundur.

Jeotermal ile ısıtılmada (KWh) olarak maliyet: 12,4– 59,4 TL.

Kömür ile ısıtmada (5000 cal.) olarak maliyet: 408,4 TL.

Fueloil ile ısıtmada maliyet: 591 TL olarak belirlenmiştir.

Türkiye’de konutların ısıtılmasına uygun olan bölge ve illere baktığımızda çoğu Ege bölgesinde olmak üzere 48 saha olduğu ve 2000 yılına kadar 120.000 konutun ısıtılması planlanmıştır.

AFYON, AKYAZI, AYDIN, BADEMLİ, BALÇOVA, BALIKESİR, BALYA, BİGADİÇ, BULDAN, BOLVADİN, BURSA, DENİZLİ, DİKİLİ, EMET, EDREMİT, ERCİŞ, ERZURUM, GERMENCİK, GEDİZ, GÜRE, HAVRA, HAVZA, HİSARALAN , ILGIN, ILICA, KARACASU, KIZILCAHAMAM, İZMİR, KOZAKLI, KUZULUK, NAZİLLİ, SARAYKÖY, PAMUKÇU, YOZGAT, PASİNLER, REŞADİYE, SAKARYA, SALAVATLI, SALİHLİ, SANDIKLI, SEBEN, SEFERİHİSAR, SİVAS, SINDIRGI, SORGUN, SUSURLUK, TURGUTLU, YENİCE

Halen 140 MWe olan kapasitenin 635 MWe’a çıkartılması hedeflenmiştir. Hedefler şöyledir;

TABLO-14: 2010 Yılına Kadar Üretim Hedefleri Tahmini

Jeotermal enerjiden elektrik elde etme konusunda EİE nün hazırladığı rapor aşağıdadır. Bu sahalar aynı zamanda potansiyel olarak konut ısıtması kaynakları olarak görülmektedir.

Jeotermal Elektrik Üretim Projeksiyonu (Teknik yaklaşım, Tahmini güç)

Peki şimdi neredeyiz? Konunun daha kolay anlaşılabilmesi için Soru/Cevap olarak sunacağım.

http://www.jeotermaldernegi.org.tr/ web adresinden bu konuda aldığımız bilgiler çok çarpıcı.

S.1. Halen kaç konut ısıtılmaktadır? Planlanan kapasite nedir?

C.1.

* Hedeflenen 1.000.000 Konut ısıtılması 2 adet Mavi akım projesine eşdeğerdir.

S.2. Türkiye’nin mevcut jeotermal ısı potansiyeli nedir? Isıtma ve elektrik gücü karşılığı nedir?

C.2.

Toplam tahmini potansiyelin 31500 MWt (Şu anda 827 MWt) dur. Bunun karşılığı;

5.000.000 Konutun ısıtılması.

2.000 MWe elektrik enerjisi.

150.000 dönüm sera ısıtılması.

1.000.000 yatak kapasiteli kaplıca.

30 Milyar m³/yıl doğalgaza eşdeğerdir.

S.3. Türkiye Dünya ülkeleri arasında rezerv ve kullanım yönünden nerededir?

C.3.

Dünya’da yedinci. Avrupa’da birincidir. Bu potansiyeli ile elektrik enerjisinin %5’ini, ısıtma ihtiyacının %30’unu karşılayabilir. Bu potansiyel tam olarak kullanıldığında milli gelire 20 Milyar USD katkı demektir. (Cari açığın büyük bölümünü karşılıyor.)

Şu anda Dünya ülkeleri arasında elektrik üretiminde 18 ülke arasında 13’ncü, elektrik dışı alanlarda kullanım açısından 36 ülke arasında 12’nci.

İtalyan hükümeti jeotermal ile ısınmaya 1 Cent (Euro)/ kwh teşvik ödemesi yapmaktadır.

S.4. Jeotermal enerjinin çevreye katkısı nedir?

C.4.

ABD Enerji bakanlığı verilerine göre sera etkisi yaratan CO2 emisyonu bakımından.

Kömürde 900-1300 g/kwh

Doğalgazda 500-1250 g/kwh

Güneş enerjisi 20- 250 g/kwh

Rüzgar enerjisi 20- 50 g/kwh

Jeotermal 20- 35 g/kwh

S.5. Jeotermal enerji neden önemlidir?

C.5.

a. Öz varlığımızdır.

b. Dışa bağımlı değildir.

c. Döviz tasarrufu sağlar.

d. Entegre kullanımı mümkündür.

f. Fiyatı uluslararası piyasalardan etkilenmez.

S.6. Konut başına yatırım miktarı nedir?

C.6.

Bina içi bağlantılar ve kuyu yatırımı dahil komple yatırımda 100 m² konut için: 750 – 1500 USD.

Doğalgazda bu yatırım miktarı yine 100 m² konut için :1500-2500 USD.

S.7. Jeotermal enerjinin kullanım alanları nerelerdir?

C.7.

Elektrik üretimi, konut ve seraların ısıtılması başta olmak üzere;

Tropikal bitki ve balık yetiştiriciliği.

Hayvan çiftliklerinin, cadde ve havaalanı pistlerinin ısıtılması.

Termal tedavi merkezleri ve turizm tesislerinde.

Yiyeceklerin kurutulması ve steril yapılmasında.

Konserve üretimi.

Kerestecilik ve mobilya sanayinde.

Derilerin kurutulması ve işlenmesinde.

Şeker, ilaç, pastörüze süt fabrikalarında.

Soğutma tesislerinde kullanılmaktadır.

S.8. İzmir Balçova ve Seferhisar’da jeotermal yatırımlarını kim başlatmıştır?

C.8.

Gönen kaplıcalarını da işletmeye açan dönemin İzmir valisi Hüseyin Öğütçen'dir. 1984 yılında Kocaeli valiliğine henüz yatırım bitmeden tayin edilmiş, bu nedenle DEÜ işletmeye alınmış ancak Balçova yatırımı aksamalarla 1996 yılında bitirilebilmiştir.

Saygılarımla...