Belki de bu güne kadar en fazla bu konu üzerinde durmuşumdur. Zira 42 senedir perakende sektöründe izlediklerimle, küresel güçlerin kontrolünde olan kurumların yaptıkları sanal hesaplar arasında büyük çelişkiler görüyorum. 

Bu yazıda taze ve canlı örnekler üzerinden ilerleyeceğiz. Zira dünya hem küçüldü, hem vatandaşlarımız çok geniş coğrafyaya dağıldılar, hem de teknoloji yardımıyla bizler onlara oldukça yaklaştık.

İlk örneğimiz Avustralya’dan. Sevda Altunışık Sürmeli, You Tube kanalından iki üç gün arayla hem Avustralya’da 50 dolarla, hem de Türkiye’de 50 TL ile Woolworths ve Migros mağazalarından yaptığı alışverişleri yayınladı.         

Kendisini ve eşini bu saha çalışması için kutluyorum.

Aşağıda, Avustralya Dolarının kısa para kodu olan AUD kullanılmıştır. 

Şimdi alışverişlerin detayına geçelim :

Ülkeler :                     Avustralya                                  Türkiye           

Asgari ücretler :          3000 AUD                                   2020 TL

Mağazalar        :         Woolworths                                  Migros

Alışveriş tutarı :            50 AUD                                       50 TL

Ürünler             :  Günlük süt 1 lt.     1.29 AUD          Süt 1 lt.              3.25 TL

                            Ekmek                   3.50 AUD          Ekmek               1.25 TL

                            Yoğurt 1 kg.          3.90 AUD          Yoğurt 1 kg       7.95 TL

                            Makarna                1.65 AUD          Makarna            2.45 TL

                            Glutensiz pirinç     2.50 AUD          Pirinç                7.95 TL

                            Zeytinyağ 0.75 lt.  6.00 AUD          Zeytiny.0.5 lt. 17.95 TL

                            Yumurta 12 adet    3.80 AUD         Yumurta 10 ad. 9.50 TL

                                                       -----------------                             --------------

Ara toplam :                                  22.64 AUD                                  50.30 TL

                            Kıyma 500 gr       5.00 AUD

                            Biftek 500 gr.       6.50 AUD

                            Soya sütü 1 lt.       2.00 AUD

                            Üçgen peynir        2.50 AUD

                            Domates 600 gr.   3.00 AUD

                            Muz 1 kg.             4.50 AUD

                            K.Soğan 0.5 kg.    1.50 AUD 

                                                         ----------------

Toplam :                                         47.64 AUD

- İki ülkede uygulanan asgari ücretlere göre 75 AUD ile 50 TL nin karşılaştırılması daha uygun olurdu ama mecburen bu alışverişe uyuyoruz.

- Ülkemizdeki alışverişte ilk 7 üründe 50 TL dolduğu için ara toplam alınmıştır.

- Bu durumda iki tarafta da 50 birim parayla alınanlar eşitlenememiş, ülkemizdeki sepette kıyma, biftek, muz, soğan, domates, soya sütü ve üçgen peynir yer alamamıştır.  

- Yumurta ikinci sepette daha az sayıdadır. Ekmek ikinci sepette daha küçüktür. Zeytinyağ ikinci sepette daha küçük ambalajdadır. Pirinç kalitesi de birinci sepet lehinedir.

- Bunlara rağmen yoruma ihtiyaç göstermeyen yukardaki tablo, Satınalma Gücü Paritesi (SAGP) hesabını boşa çıkartan birinci örnektir. Şimdi SAGP modeli ile bir hesap yapalım. Bu hesaplarda ortak para birimi olarak ABD doları kullanılsa da biz bu ikili kıyaslamaya özgü olarak $ yerine AUD kullanalım.

Örneğin bu sepet içindeki ürünlerin Türkiye’deki toplam fiyatı 50.30 TL, Avustralya’daki aynı sepetin fiyatı ise 22.64 AUD olmuştur.

Bu sepet için Türkiye ve Avustralya arasındaki satınalma gücü paritesi;

50.30 TL / 22.64 AUD = 2.22 olarak hesaplanır. Bu oran, 1 AUD alım gücünün Türkiye’de 2.22 TL’ye denk geldiğini göstermektedir. Bu da Avustralya dolarının 3.93 TL olan kuru yanında güya bizim alım gücümüzü ifade edermiş.  

İşte dış güçlerin bize yaptıkları güzellemelerin kaynağı bu ve benzer hesaplardır.

“Fiyat farklılaşmasının sebebi” başlıklı yazımda açıkladığım üzere, SAGP temelli bu sanal hesaplarla kişi başı gelirde neredeyse ABD’yi, Norveç’i, İsveç’i ve  Güney Kore’yi yakalamak üzereyiz !

Oysa yukarıdaki tablonun en önemli unsuru aradaki büyük gelir farkıdır. Yani iki ülke arasında 50 birimlik para ile alınanlar eşitlenseydi bile bizim tüketicimiz lehine bir manzara oluşmazdı. Kaldı ki yarısı da sepet dışında kalmıştır. Esasında Avustralya, ABD ve Almanya’ya göre daha pahalı bir ülkedir. Gelin bir de ABD ile aramızdaki duruma bakalım ve tablonun nasıl daha da bozulduğunu görelim.

İşte ABD’de Wal Mart’tan, Okan Serbes tarafından yapılan 50 dolarlık alışverişin dökümü :  

Yumurta 36 adet 4.17 $ + Muz 2 kg 2.00 $ + Laktozsuz süt 3 lt. 5.67 $ + Tavuk göğsü 3 kg 12.00 $ + Tuvalet kağıdı 4’lü 1.98 $ + Avakado 3 adet 3.00 $ + Yulaf ezmesi 1 kg 4.00 $ + Kahverengi pirinç 1 kg 1.37 $ + Sıvı sabun 1.84 $ + Dondurulmuş somon 1 kg 11.28 $ = 47.31 $ 

Bu alışverişin karşılığı olarak Türkiye’de 50 TL ile nelerin alınabileceğini listelemeye ihtiyaç yoktur. Zira 50 TL’ye sadece 4 kg ithal muz veya sadece 1 kg dondurulmuş somon veya sadece 3 kg tavuk göğsü bile alınamıyor. Yani 50 birim parayla 10 kalem ürün yanında 1 kalem ürünün dahi alınamadığı bir kıyaslamadan bahsediyoruz. Oysa burada da 50 TL ile 75 $ lık alışverişin kıyaslanması gerekirdi. Zira ABD’de asgari ücret 2970 $ iken (günlük 9 saat x 15 $ x 22 gün) ülkemizde 2020 TL dir.

Geliri dışarıda tutarak kıyaslama yapılamaz. İşte bunun içindir ki gelişmiş ülkelerdeki perakendeci cirolarına ulaşmak o kadar kolay değildir. Ne müşteri başına satış tutarları, ne de metrekare başına satış tutarları kıyaslanamaz.

Çarşıya pazara çıkan ve çok seyahat eden vatandaşlarımızın bunun zorlama bir formül olduğunu görmesi mümkündür. Daha henüz tercih edilen çeşitlerde ve miktarsal alımlarda oluşan farklara geçmedik bile…