Ülkemizde hem enflasyonu küresel anlamda benzeri görülmemiş yüksek bir oranda yaşıyoruz hem de hayat pahalılığını en şiddetli şekliyle hissediyoruz.  

Ancak yine de ikisinin aynı şey olmadığını biliyoruz. Enflasyon, mal ve hizmetlere ait fiyat düzeyinin artış göstermesi sonucu alım gücünde meydana gelen azalmadır. Hayat pahalılığı ise elde edilen gelirin aynı mal ve hizmetleri satın almaya yetmemesidir. Biraz daha açalım; enflasyon belli bir seviyeye  kadar çıktıktan sonra iktisat bilimine uygun tedbirler alınması durumunda normal seviyelere inebilir. Ancak enflasyon düşmeye başlasa bile fiyat artışlarını çok geriden takip eden ücret artışları sebebiyle hayat pahalılığı halkın gündeminden düşmeyebilir. Geçtiğimiz haftalarda verdiğim bir örneği tekrar edeyim. Fiyatı 500 liradan 1000 liraya çıkmış olan bir ürün sepeti (yüzde yüz zamlı) o seviyede 6 ay hareketsiz kalsa bile geliri yüzde 50 artmayan vatandaş hayat pahalılığını yaşamayı sürdürür. Gerçi enflasyon için hiçbir zaman böyle olumlu bir ihtimal söz konusu değildir ama hayat pahalılığından kurtuluşun ne kadar zor olduğunu göstermek için bu uç örneği vermek zorunda kaldım. Bizim gibi ülkelerde yüksek enflasyon tahribatı yapar, hasarın büyüklüğüne göre de acısı sonra çıkar. İşte o acının adıdır hayat pahalılığı…

Peki enflasyon ile birlikte hayat pahalılığını yaşamayan ülke var mı ?

Çok var. Enflasyonu bizimle kıyaslanamayacak kadar düşük yaşayan ülkeler bile alım gücünü yükseltecek kararları zamanında almaktalar.  

Örneğin, Almanya’da Mayıs ayı yıllık enflasyonu beklentilerin üzerinde artış göstererek yüzde 7,9’a çıkınca; meclis harekete geçti ve ülkede saatlik asgari ücreti 9,82 eurodan temmuz ayından itibaren 10,43 euroya, ekim ayından itibaren de 12 euroya çıkaran yasa tasarısını kabul etti. Gelirdeki artış oranı yüzde 22 ile enflasyonun çok üzerindedir ve hem alım gücünün artırıldığına hem de geçmiş aylardaki kaybın fazla fazla telafi edildiğine işarettir.

Bizde ise Hazine adına en yetkili ağızdan; “Enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettik. Bu sistemden dar gelirliler hariç, üretici firmalar, ihracatçılar kâr ediyorlar, çarklar dönüyor.” sözünü duyduk. Bu günkü konumuzu açıklamaya yardım eden en isabetli ve samimi tespit budur. Dar gelirliden alıp zengine veren ve gelir dağılımını bozan sistem sebebiyle; büyümenin nimetlerinden hakkını alamayan kitlelerin kronik hastalığı olmuştur hayat pahalılığı…         

Dolayısıyla, ‘dar gelirli’ sınırını doğru çizmek gerekiyor. Tanımı en basit şekliyle; ‘geliri, zorunlu giderlerini karşılamakta yetersiz kalan kimse’dir.     

Bu gün bu tanıma nüfusun en az yüzde 70’i giriyor. Hatta giyim, beyaz eşya, televizyon, telefon, mobilya, eğlence, yılda 1 hafta tatil, ayda 2 defa dışarda yemek gibi harcamaların birkaçını ertelemek zorunda kalanları da ilave edersek bu oran daha da artar. Kısaca, artık dar gelirli dediğimiz, o kadar da dar çerçevede tanımlanabilecek bir harcama grubu olmaktan çıkmıştır.      

Türk- İş araştırmasına göre; 4 kişilik bir ailenin açlık sınırı 6018 TL’ye, yoksulluk sınırı ise 19602 TL’ye yükselmiştir. Çalışanların yarısı 4250 TL asgari ücretle açlık sınırının altındadır. Peki asgari ücretin 2 bin lira üzerinde geliri olan işçiyi bu sınırı geçmiş mi sayacağız ? Elbette hayır…  

Memur, emekli, öğrenci, küçük esnaf, çiftçi ve hatta çarkları zor döndüren orta ölçekli işletme sahipleri ve orta kademe yöneticileri de yukardaki tanıma dahil olmuşlardır. Nitekim Tüketici Hakları Derneği (THD) Başkanı Turhan Çakar, Türkiye’de 25,5 milyon kişinin açlık sınırının, 51 milyon vatandaşın da yoksulluk sınırının altında yaşam mücadelesi verdiğini bildiriyor.

THD’nin yaptığı araştırma sonuçlarına göre, ülke nüfusunun yüzde 90’ına denk gelen 76,5 milyondan fazla tüketici zorlanarak yaşamını sürdürüyor.

Şimdi tüketici çoğunluğunun durumu böyleyken pramitin sivri ucuna da bakmanın yararlı olacağını zannediyorum.

Türk Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan geçen haftaki bir konuşmasında; “Enflasyonla mücadelenin temel öncelik olduğu ve bunun için gerekirse büyümeden taviz verilebileceği bir döneme girildiğini” belirtmiş. İlginç mi ? Değil, son derece tüccarca bir görüş…

İşte sebepleri:

 . Ekonomide fiyat istikrarı sağlanamıyorsa büyüme zaten sürdürülebilir olamaz.

 . Kaldı ki, “yılın ilk çeyreğindeki yıllık bazda yüzde 7,3’lük büyüme ana kaynağının yatırım değil tüketim olduğu” da yine kendi ifadeleridir.  

 . Enflasyon en çok ücretli çalışanlar ve düşük gelirliler için sorun olsa da eninde sonunda iş insanlarını da olumsuz etkileyecek noktaya gelebilir.

 . Amerikan Merkez Bankası (Fed), küresel piyasalar ve merkez bankaları için en önemli referans kaynağıdır. Fed yılın başında faiz artışı ve parasal sıkılaştırma politikalarını tercih edeceğini açıklamış ve buna uygun kararları da almayı sürdürmüştür. Avrupa Merkez Bankası’da (ECB) önceki hafta yaptığı toplantı sonrasında; “Temmuz ayından itibaren Fed’i takip edeceğini” duyurmuştur.

Böyle bir küresel ortamda; faizi sadece kağıt üzerinde düşük tutmak, sözde düşük faizin bütün olumsuzluklarını (kur ve enflasyon artışı) ekonomiye yaşatacağı gibi piyasada düşürülemeyen yüksek faiz maliyeti de sorun olmaya devam eder.

  . Üstelik zaten yüksek olan risk primimiz (CDS), faizlerin sabit kalacağı veya düşeceği görüntüsü verildikçe daha da artar ve dış kaynak girişini frenler. Bu da ticaretin istikrarını bozar. Çünkü 800 baz puanı aşan bir CDS primi, kurumları borçlanma ihtiyaçlarını daha yüksek maliyetlerle karşılamak zorunda bırakır.

Sonuç olarak; alım gücünü zayıflatan, paranın değerini düşüren, işsizliği artıran enflasyon orta vadede sadece hayat pahalılığını kalıcı yapmakla kalmaz, yatırımcıyı da yatırım yapmaktan soğutur. 

TÜSİAD’ın bu gerçekleri görmesi kıymetlidir ama açıklamak zorunda kalmaları da alınacak tedbirler konusunda fazla zaman kalmadığına işarettir.