KÜMELENME EKONOMİK MODELİ

Prof. Atila BİTİGEN

Organize olmayan ve planlanmayan üretim ve bilimsel olmayan pazarlama ülkelerin ekonomik kalkınmasına refahına gelişmesine katkı sunmamaktadır. Bir araya gelme iş bölümü ile organize olma birliği üretimde işbirliği ve eşgüdüm ile planlanan üretimde verimlilik ve üretim artışını sağlıyor. Zaman çağ değişiyor ve ekonomik üretim biçimleri yeni organizasyon ve planlamaya ihtiyaç duyuyorlar. Yeni ekonomik model Uzakdoğu özellikle Çin’de gelişen küçük orta büyüklükteki firmaların sipariş temelli çalışması ve ortak üretim ile düşük maliyetli büyük üretim sağlaması uzak doğu mucizesini yaratmıştır.

  Doğu bloklunun çökmesi ile bavul ticaret Lalelide lale devrini yaşanmasına sebep olmuştur. Üniversiteden danışmanlık ve devletin siparişleri ortak bir ağda toplayıp organize olmaması ve esnafın ortak sabit fiyat ile işbirliği yapılmaması ile piyasayı kaybettik. Lalaeli esnafına sipariş için gelen tüccar dükkân dükkân dolaşıyor en düşük fiyatı verenle anlaşıyor düşük kar marjı ile esnaf ürün satıyor. Tüccara kılavuzluk yapan aracılar göçmen yabancı dil bilen simsarlarda ufak bir ücret karşılığı bu kayba ortak oluyor. İstanbulda üretim yapan atölye sayısı 150 sabit hangi esnaf sipariş alırsa alsın bu atölyelere yaptırıyor. Atolye sayısı artırılsa ve esnaf kendi arasında sabit birim fiyat üzerinde anlaşmış olsa ve lojistik destek özel-devlet ortaklığı ile sağlansa ülkemiz kazanmaya devam ederdi. Bunu Çin uzak doğu firmaları yaptılar ticaret oraya kaydı biz ise müşteriyi kaybettik.

   Aslında ilk endüstri devrimini Türkler ahilik sistemi ile loncalar ile bir araya gelerek üretimin ilk nüvesini oluşturmuş. İngiltere ise sanayi devrimi ile kitlesel seri üretim ile yeni bir devrim geliştirmiş. Almanlar ise ana sanayi ve yardımcı yedek sanayi sistemi ile bozulanı yedeği ile değiştiren yan sanayi ile maliyeti düşürdü hala Avrupa’nın en büyük üretim gücü. Fakat insan hakları işçi haklarının fazla olması maliyeti yükseltmesi, sabit marka seri üretim modeli ile esnekliğe açık olmaması en büyük dezavantajı sayılıyor. Uzak doğu mucizesi ise yeni bir küçük orta boy işletmelerin bir araya gelmesi örgütlenmesi sipariş temelli isteğe özel esnek üretimi onun önünü açıyor. ABD ve Avrupa üretimini Çine kaydırıyor o nedenle ABD ve AB kan kaybediyor çin ve uzak doğu büyüyor gelişiyor. Yeni ekonomik model kümelenme modelidir.

    Dünyadaki başarılı kümelenme örnekleri incelendiğinde, teknolojik yönden ortak hedefleri, rekabetçi üstünlüğü ve güçlü bir tedarik zinciri olan, sinerji yaratmayı ve yenilikçiliği amaçlayan kümelenme girişimleri dikkat çekmektedir. Kümelenme yaklaşımı, 1920’lerde A.Marshall tarafından ortaya atılmış ancak 1990’larda M.Porter’ın “The Competitive Advantage of Nations” çalışması ile popülerlik kazanmıştır. Kümelenme, aynı coğrafyada, benzer iş kolunda, aynı değer zincirinde faaliyet gösteren, birbiriyle işbirliğinde bulunan ve aynı zamanda birbirine rakip olan işletmelerin ve onları destekleyici kurumların bir araya gelmesi olarak tanımlanmıştır. Kümelenme konusunda ülkemizin henüz arzulanan gelişme patikasına girdiğini söylemek için henüz erken olsa da, bu doğrultuda yol almak için ulusal sanayinin kendisine bir kısmı ulaşılmaz gibi görünen uç hedefler tanımlaması gereklidir. Bu hedeflerin gerçekleşebilmesinin temel koşullarından biri, ana-yan sanayi ilişkilerinin stratejik bir yaklaşımla yeniden tanımlanması ve yan sanayinin yeni yetenekler kazanarak ana sanayi üzerindeki aşırı iş yükünü hafifletmesi olacaktır.

  Türkiye’deki doğal kümelenmeyi başarmış lokomotif sektör olan savunma, havacılık sanayine baktığımızda, Ankara sanayisinin lokomotif durumunda olduğu görülmektedir. OSTİM örneği tüm ülkemiz için örnek olarak uygulanmalıdır. Yerli ve millilik sanayide ve üretim ile olur.