Hutbeler niçin Türkçe okunmaz.
Hep merak etmişimdir. Cuma Bayram Namazlarında hutbelerdeki dualar niçin Türkçe okunmaz diye.
Acaba okunan duaları sadece ben mi anlamıyorum da kimse itiraz etmiyor? Bir gün namaz çıkışında tanıdıklardan başlayarak; sordum. Sorduklarımın hepsi biz de bilmiyoruz anlamlarını diye cevap verdiler. Ben rahatsız oluyorum, siz rahatsız olmuyor musunuz? Diye sorunca: Bir kısmı rahatsızlıklarını belirtirken; bir kısmı hangisini biliyoruz ki kötü söylemiyordur herhalde dediler.
Sonra araştırmaya başladım. Duaların illa Arapça okunabileceğine dair kesin bir delil bulamadım. Sure ve ayetlerin Kur’an da olduğu gibi okunmasında hem fikirler. Önce Arapçası okunması kaydıyla Türkçe meali verilebilir görüşü hâkim.
Şimdi sizlere hutbelerde okunan duaların Türkçesini vereceğim. Türkçenin ağırlıklı kullanıldığı çevrelerde hutbelerde geçen dualar Türkçe okunsa zararı ne olur? Allah’ın ayetlerinde böyle bir hüküm yok. Peygamber sünneti deyip geçiştiremeyiz. Peygamberimizin cemaatinde Arapçadan başka dilde konuşan yoktu. Herkesin Arapça öğrenmesinin mümkün olmadığı Türkiye’de, hutbenin okunduğu yerde, anlaşılan dil ne ise dualar o dilde yapılmalı ki dinleyen herkes kendi adına imamın yaptığı duaların ne anlama geldiğini; kendi adına Allah’tan ne istendiğini bilsin. Mutmain olsun.
Hocaların minbere çıkarken sessizce içinden okudukları duaları yazmayacağım. Bu dualarda, Allah’tan merhamet, iyilik, ilim, Salih kullardan olma, işlerimizde kolaylık istenir. Nebi ve peygamberlere selam gönderilir, Allah’a şükür edilir.
İmam hutbe konusunu okumaya başlamadan önce ön hutbe veya ilk hutbe denilen duaları Arapça okur. Elhamdülillah, Elhamdülillah, Elhamdülillah! Diye başlayan duaların Türkçe anlamları şöyledir: Hamd Allah’a mahsustur. Peygamberimiz Hz. Muhammed’e, ehline ve ashabına salat ve selam olsun. Allah’tan başka hiçbir İlah olmadığına O’nun ortağı olmadığına şahitlik ederiz. Ve yine şehadet ederiz ki Efendimiz Hz. Muhammed Allah’ın kulu ve Resulüdür. Ey Allah’ın kulları! Allah’a karşı gelmekten sakının ve ona itaat edin. Şüphesiz ki Allah işleri en güzel şekilde yapan muttakilerle beraberdir.
“Kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırım. Esirgeyen ve bağışlayan Allah’ın adıyla.”
Evet! Ön hutbede okunan dualar, yukarıda koyu renkle yazılanlar. Güzel hazırlanmış bir dua dizisi. Arapça okunduğunda dinleyicilerin büyük çoğunluğunun anlamadığı bu güzel duaların; Türkçe okunarak anlaşılır kılınmasının dinen ne zararı olabilir. Ayetlerden müteşekkil bir dua düzenlemesi de olsa Türkçe okunarak anlaşılması cemaatin de dikkatini çekecek, anladığı duaları içselleştirecektir.
Dualar ayetlerden oluşuyor, bu yüzden Arapça okunuyor düşüncesi hâkim ise o zaman; asıl Hutbede olduğu gibi önce Arapçası okunur sonra da Türkçe manası verilir.
Nitekim hutbede konu ile ilgili bir sure ve bir hadis Arapça okunduktan sonra Türkçe olarak da açıklaması yapılmaktadır.
Hatip Türkçe konuyu bitirdikten sonra, yine Arapça olarak hüsnü hatime (güzel bitiriş) duası okur ve oturur. Anlamı: Peygamberimiz (s.a.v) buyuruyor ki; Günahından tövbe eden hiç günah işlememiş gibidir. Yüce Allah’tan size ve kendime Allah’tan mağfiret ve muvaffakiyet dilerim.
Oturunca okuduğu duanın anlamı: Allah’ım! Bize ölü ve diri, kadın ve erkek bütün mümin ve Müslümanların bereketini artır. Zira sen duaları işitir ve kabul edersin.
Tekrar ayağa kalkarak, biraz daha düşük bir ses tonuyla; yine Arapça olarak şu manalara gelen duasını okur. Kâmil anlamda hamd Allah’a mahsustur. Salat ve selam Resulümüz Muhammed’ül emin, onun ailesinin ve tüm ashabının üzerine olsun. Peygamberini yüceltmek ve seçtiklerine ikram için Aziz ve Celil olan Allahu Teala haber vererek ve emir ederek şöyle buyuruyor. “Şüphesiz Allah ve Melekleri Peygambere destek ve yardım ederler. Ey iman edenler! Sizlerde ona destek ve yardım edin ve tam bir teslimiyetle ona teslim olun.”
Hutbelerden sonra yapılan Türkçe dua ve en son okunan Nahl suresi 90. Ayetin manalarının Türkçe yapılması iyi uygulamalardandır. Son otuz yıldır yapılmaktadır. İnşallah Diyanet yetkilileri hutbelerde Arapça okunan duaları Türkçe anlamlarıyla okutarak faydalı bir iş yapmış olurlar.
Selam ve Dua ile
Nurettin Bölük 28.12.2025