Üzerine tartışılması gerektiğini düşündüğüm kavram “devlet” değil, toplumdaki “devlet algısı”
Türkler devlet geleneğinin eskiliğiyle gururlanır, evet devlet yapılanması Türkler için binlerce yıllık bir gelenektir. Devlette uzun yıllar içinde taş üstüne taş konmuş, döneme göre revize edilmiş, hatta İstanbul’un fethinden sonra Bizans yapılanması daha kullanışlı ve işe yarar bulunarak köklü değişim geçirmiştir. Bu nedenle Osmanlı’nın aslında 2. Doğu Roma imparatorluğu olduğunu ileri süren tarihçi ve sosyologlar vardır.
Toplumbilim devleti; “toplumun siyasal örgütlenişi ve örgütlerinin tümü”. İktidardaki parti, diğer siyasi partiler, kurum ve kuruluşlar, kamu ile ilgili her tür organizasyon birleşerek devleti oluşturur. Devlet toplumca kutsal, dokunulmaz kabul edilir. Toplum üzerindeki algı budur. Türkler tarih boyunca birçok devlet kurmuştur ancak bir o kadar devlet yıkılmıştır. Bu durumda devlet algısının aşkın ve doğaüstü şeyler içermesi doğru değildir. Sonuçta insan ve kurumların oluşturduğu bir organizasyondur.
Devlet iktidardan bağımsız parçaları da içerir. İktidarlar değişir ancak bu parçalar yerlerinde kalarak devamlılığı sağlarlar. Toplumun gözünde bu şekilde örgütlenmiş devlet “kutsaldır”. AKP iktidarıyla birlikte devletin tek adama bağlanması, beraberinde sistemin değişmesine ve dolayısıyla algının da değişmesine neden olmuştur. Mevcut algıya göre devlet, AKP olmuştur. Bazı valiler, kaymakamlar ve bürokratlar AKP il başkanı gibi çalışmaktadır. Aynı algı yargı için de geçerlidir. Partileşen ve geleneklerinden sapılan devlet, bildiğimiz eski “devlet” olmaktan çıkmıştır. Bu da iktidar partisinin ülkeye verdiği zararlardan biridir.
Bugünlerde “devlet, millet için vardır” cümlesi sıklıkla yineleniyor. Kesinlikle doğru olan bu cümle aynı zamanda bir itirazın dile gelmiş halidir. Millet, devletin kendisi için olup olmadığını sorgulamaya başlamıştır. Bunun ardında depremde yaşanan hayal kırıklığı yatmaktadır.
İşin teori kısmına baktığımızda, devlet uzun süren bir iktidar döneminde milletin beklentilerine yanıt veremez hale geliyorsa, devlet algısı kutsiyetini yitirmeye başlar ve tartışmaya açılır. Çünkü devlet artık devlet değil, iktidar partisidir algısı oluşmuştur. Osmanlıda bile padişah kadıya hesap verme durumunda kalırken, bugün tek adam için benzerini düşünmek bile olanaksızdır.
Dolayısıyla devlete dair sahip olduğumuz algı üzerine düşünmenin zamanı gelmiştir. Tek adam (her kim olursa olsun)sistemi var olduğu sürece devlet o tek adamdır. Ve hiçbir insanın kutsanacak bir tarafı yoktur. Varsayalım ki iktidar el değiştirdi ve parlamenter sisteme geri dönüldü. Tecrübeyle sabittir ki devlet, bugün olmasa da ileride tekrar “tek adam” tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir.
Ülkemizdeki düşünür ve sosyal bilimcileri, devlet üzerine yeni tezler hazırlamaya davet ediyorum.